Φλώρινα, Κορυτσά, Μοναστήρι, Φιλιππούπολη, Μαύρη Θάλασσα, Κονστάντσα, Βουκουρέστι, Δούναβης, Βελιγράδι, Μόσταρ και Σαράγιεβο. Ένας Σκηνοθέτης, ο Χάρβει Καιτέλ, αναζητά τις ταινίες των αδελφών Μανάκη στο ανυπέρβλητο αριστούργημα του Θεόδωρου Αγγελόπουλου, "Το Βλέμμα του Οδυσσέα".
Λίγοι γνωρίζουν την ύπαρξη των αδελφών Μανάκη οι οποίοι ήταν οι πρώτοι κινηματογραφιστές των Βαλκανίων και έζησαν μια απίστευτή ζωή μέσα από τις καταγραφές των ταινιών τους. Κατά την διάρκεια του δημιουργικού τους οίστρου αποτύπωσαν κοινωνικά, πολιτιστικά και πολιτικά γεγονότα τα οποία εμφανίζονται σε 12.000 φωτογραφίες και 67 ταινίες μικρής διάρκειας συνολικού μήκους 1.500 μέτρων.
Πολλές φορές σκέφτομαι τι ενώνει τους Βαλκανικούς λαούς εκτός από τους διαφορετικούς στρατούς και τις πολεμικές τραγωδίες που είχαν συχνή παρουσία στην περιοχή. Σίγουρά τα ποτάμια που δεν έχουν σύνορα, οι αδελφοί Μανάκη και τέλος τα …κεμπάπ!
Ο εγωισμός και η αποφυγή οποιασδήποτε σύνδεσης με τους Οθωμανούς οδηγούν τη λιχουδιά αυτή, ενώ υπάρχει σε όλες τις μεγάλες Βαλκανικές πόλεις, να εμφανίζεται με άλλη ονομασία και συχνά σε παραλλαγές. Στην Σερβία τα φτιάχνουν με μοσχάρι, στην Ελλάδα με αρνί, στην Βουλγαρία με χοιρινό και μοσχάρι και στην Ρουμανία με χοιρινό.
Η πρώτη μου επαφή με αυτά τα δαιμονισμένα ήταν το 1987 μετά από ένα επεισοδιακό ταξίδι. Ο μικρός σκαραβαίος του πατέρα μου χαλάει λίγο έξω από την Νις. Οι -τότε- πονηροί Γιουγκοσλάβοι μηχανικοί βάλθηκαν να μας κάνουν φτωχότερους και μας κάνανε. Βρήκαμε όμως παρηγοριά σε μια τσεβάμπντζιγια το οποίο σέρβιρε αυτά τα μικρά κεμπαπάκια που σκάγανε στο στόμα σου και σε πλημύριζαν με ενθουσιασμό. Έχουν περάσει 40 χρόνια από τότε και δεν μπορώ να τα ξεχάσω.
O Xάρβει Καιτέλ, στο Βλέμμα του Οδυσσέα, ψάχνει να βρει τις χαμένες ταινίες των βαλκάνιων κινηματογραφιστών και εγώ σε κάθε πόλη των Βαλκανίων προσπαθώ να βρω την χαμένη γεύση της Νις και να ανακαλύψω ποιο κεμπάπ από όλα -τσεβάπι, μίτσι, Κεμπάπι, Κεμπάπτσε- είναι κοντά σε αυτό και καλύτερο.
Οι βλάχικης καταγωγής Μανάκηδες γεννήθηκαν στα Γρεβενά και το 1905, αφού αγόρασαν από το Βουκουρέστι μια μηχανή κινούμενης εικόνας, γύρισαν πίσω στον τόπο τους και κινηματογράφησαν την πρώτη ταινία μικρούς μήκους «Τις Υφάντρες» με βασική πρωταγωνίστρια την γιαγιά τους, που ήταν τότε 116 χρονών. Τα αδέλφια είχαν εντυπωσιαστεί από τις δυνατότητες της νέας εφεύρεσης και άρχισαν να αποτυπώνουν και σπουδαία γεγονότα όπως την Ολυμπιάδα του 1906 στην Αθήνα, την είσοδο του Σουλτάνου στην Θεσσαλονίκη και στο Μοναστήρι το 1910 (μάλιστα ο Σουλτάνος γοητεύτηκε από την δουλειά τους και τους έχρισε φωτογράφους της αυλής το 1911), την είσοδο του Βασιλιά Κωνσταντίνου το 1912, την μεγάλη πυρκαγιά το 1917 στην Θεσσαλονίκη κλπ.
Η ζωή των αδελφών χωρίστηκε μετά την καταστροφή του κινηματογράφου τους στο Μοναστήρι. Ο Γιάννης πέθανε στην Θεσσαλονίκη πάμφτωχός και τα τελευταία χρόνια εργαζόταν σαν φωτογράφος στην προβλήτα του Λιμανιού της. Ο Μίλτος, αφού πούλησε τα αρχεία των ταινιών στην τότε Γιουγκοσλαβία, πέθανε και τάφηκε με κρατικές τιμές στο Μοναστήρι. Είδε, μάλιστα, και το πρόσωπό του ακόμα και σε γραμματόσημο! Οι Γιουγκοσλάβοι τον θεωρούν Εθνικό κινηματογραφιστή τους .
Τελικά σε ποια χώρα ανήκαν οι Μανάκη; Που βρίσκονται τα χαμένα τους φιλμ; Πολλές από τις ταινίες τους βρίσκονται σε διάφορες ταινιοθήκες στις πόλεις που άφησαν το αποτύπωμα τους οι σπουδαίοι αυτοί καλλιτέχνες. Το 1995 ο Theo μέσα από την ταινία του, βάζει τον ηρώα του να διασχίσει τα Βαλκάνια για να βρει τις χαμένες κόπιες του έργου τους, χωρίς να καταλαβαίνεις αν τις βρήκε στο τέλος αλλά και τι έψαχνε πραγματικά. Μέσα από αυτήν την περιήγηση, ο σύγχρονος Οδυσσέας, ανακαλύπτει ότι πιο πολλά μας συνδέουν παρά μας χωρίζουν και ότι η ιστορία δεν θα τελειώσει ποτέ. Πρέπει να ταξιδέψεις μέσα στην ομίχλη για να καταλάβεις αυτήν την ξεχωριστή βαλκανική πολυπλοκότητα και ότι το, ματωμένο από τους διαρκείς πολέμους, έδαφος κρύβει μέσα στην λάσπη του επικίνδυνο μπαρούτι. Μπαρούτι που μπορεί να είναι ανά πάσα στιγμή έτοιμο να εκραγεί αλλά αυτό το έδαφος το σαθρό κρύβει και πολλά κοινά όπως μοιρολόγια, θύελλες, λέξεις, καθημερινούς προβληματισμούς, αποτυχίες, επιτυχίες, χορούς, γιορτές και γεύσεις. Οι Μανάκη; Οι χαμένες τους ταινίες; Τα χαμένα Κεμπαπάκια της Νις; Η ξέφρενη θλιμμένη μουσική από τα Χάλκινα; Το νερό των ποταμών; Μάλλον ανήκουν σε όλους, όλοι προσθέσαμε κάτι δικό μας από την ψυχή και το αίμα μας.
Χριστούγεννα, ο φίλος μου ο Μίτκο με πήρε για Χρόνια πολλά και μόλις κατέλαβε ότι είμαι περίπου μια ώρα μακριά του, μου είπε με τα περίεργα ελληνικά του ... Ακολούθα Ρεμί τον Νέστο και έλα να φάμε κεμπαπάκια και να πιούμε κόκκινο κρασί, αυτό από τα βαριά, που σε ζαλίζουν και σε κάνουν να ακούς τους Μουζικάντηδες και να δακρύζεις. Το κάλεσμα του προσταγή. Το βράδυ μας βρήκε αγκαλιασμένους, χορτάτους και μεθυσμένους… Ο Μίτκο γυρίζει και μου λέει δεν έχει σημασία Ρεμί τι ψάχνουμε, αρκεί να ταξιδεύουμε και να περνάμε τα σύνορα ….Χάνονται τα σύνορα στο ποτάμι! Το νερό πάντα περνάει τα τείχη !
Συνδεθείτε ή Εγγραφείτε για να συμμετάσχετε στη συζήτηση