Οικογένεια Παπανικολάου: Οι φυσαλίδες ενός οραματιστή

26 Οκτωβρίου 2022
Σίμος Γεωργόπουλος
Δύο τυχαίες συναντήσεις, μια πολύ σοβαρή έρευνα και μια ευαίσθητη ματιά μας χαρίζουν ένα υπέροχο οινικό ταξίδι στην Αρκαδία του 1900.
  • ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ: ΟΙ ΦΥΣΑΛΙΔΕΣ ΕΝΟΣ ΟΡΑΜΑΤΙΣΤΗ | Θέματα

Ένα κείμενο και μας ετικέτα που έπεσαν στα χέρια του σκηνοθέτη Κώστα Σπυρόπουλου κατά την επίσκεψή του στα κτήματα Σπυρόπουλου –καμία η σχέση του με τον σκηνοθέτη!- και Τσέλεπου στάθηκαν αφορμή για να απολαύσουμε μια υπέροχη ταινία- ντοκιμαντέρ αλλά και να γνωρίσουμε μια ξεχωριστή οινική προσπάθεια που ίσως σήμερα να μην προκαλεί εντύπωση αλλά εν έτη 1885 μάλλον θα πρέπει να ήταν μια πράξη ύψιστης τόλμης και οινικού οραματισμού.

Δεν θα σταθώ στις κινηματογραφικές αρετές του Arcadia 1900, Champagne l’ Orient που εκτός της ευαίσθητης σκηνοθετικής ματιάς περιλαμβάνουν την όμορφη μουσική της Ευανθίας Ρεμπούτσικα, τις εξαιρετικές ερμηνείες από τους Γιώργο Μιχαλακόπουλο, Ισίδωρο Σταμούλη, Οδυσσέα Σταμούλη και Σοφίας Σεϊρλή καθώς και ένα μοναδικό,  σπάνιο αρχειακό υλικό. Και αυτό όχι επειδή δεν είμαι ειδικός κινηματογράφου ή επειδή όλα τα παραπάνω προσπερνιούνται εύκολα, αλλά επειδή η ίδια η οινική ιστορία που πραγματεύεται είναι τόσο εντυπωσιακή.

Μια ιστορία που ξεκινά το 1885 όταν ο έμπορος θρησκευτικών ειδών Σπυρίδων Παπανικολάου  αποφάσισε να μετουσιώσει τον καρπό των εν Αρκαδία αμπελιών του στην Σαμπάνια της Ανατολής! Ένα όραμα όχι μόνο πρωτοποριακό ως προς την εποχή αλλά και ως τελειομανές προς την εκτέλεση, μιας και ο εμπνευστής του έστειλε τους δύο γιούς του Βασίλη και Νίκο  να σπουδάσουν στο εξωτερικό οινολογία και αμπελουργία αντίστοιχα!

Το πείσμα των Παπανικολάου οδήγησε στο πρώτο χρυσό μετάλλιο για τον αφρώδη οίνο τους –φυσικά από Μοσχοφίλερο- στην έκθεση των Παρισίων το 1899 αλλά και σε άλλες μεταγενέστερες εκθέσεις όπως αυτή του San Francisco to 1915.

Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω αν οι πηγές της  ενδελεχούς έρευνας  του σκηνοθέτη είναι απόλυτα αξιόπιστες, πάντως οι ρηξικέλευθες οινοποιητικές πρακτικές του Βασίλη Παπανικολάου –όπως η οινοποίηση με άγριες ζύμες, η μη χρήση  θειώδους και η διαύγαση με ασπράδια αυγού!- ακόμα και αν δεν θεωρούνται πρωτοποριακές για την τότε παγκόσμια οινολογική κοινότητα (όπως παρουσιάστηκαν στην ταινία) σίγουρα ήταν για την Ελλάδα της εποχής.

Όπως πρωτοποριακή ήταν και η λειτουργία του πρώτου wine bar στην Ομόνοια- που δημιούργησε εν έτη 1901(!) ο Βασίλης κατά την περίοδο της εγκατάστασής του στην Αθήνα κατόπιν των διαφωνιών με τον πατέρα του, η τοποθέτηση μονογράμματος πάνω στις φιάλες του “Καμπανίτης Φιλέριον” αλλά και η διαφημιστική  ρεκλάμα “a bon vin pas d’enseigne!” (το καλό κρασί δεν θέλει διαφήμηση).

Μετά το θάνατο του Σπυρίδωνα τα δύο παιδιά ανέλαβαν την οινοποιία και την οδήγησαν σε ακόμα μεγαλύτερη άνθηση, καταφέρνοντας μεταξύ άλλων να σπάσουν το μπλόκο και να τροφοδοτούν επί ενάμιση χρόνο με τις φυσαλίδες τους τις γαλλικές στρατιωτικές δυνάμεις που το 1916 προσπαθούσαν να οδηγήσουν τον βασιλιά Κωνσταντίνο σε παραίτηση αποκλείοντας το λιμάνι του Πειραιά.

Ο πόλεμος που άνοιξαν –ως ποιοτικοί παραγωγοί που ήταν-με τον κόσμο της ρετσίνας αλλά και της σταφίδας έφερε τα πρώτα σύννεφα πάνω από το οινοποιείο της οικογένειας, με την οριστική ταφόπλακα να μπαίνει όταν οι Παπανικολάου αποφάσισαν να αναλάβουν την αποξήρανση της λίμνης Τάκα, λαμβάνοντας γαίες ως αμοιβή.

Μια αποξήρανση που τελικά ποτέ δεν πραγματοποιήθηκε μιας και η απόφαση σκόνταψε  στην πολιτική αστάθεια της δεκαετίας του ΄20, την Μικρασιατική καταστροφή αλλά και την οργή των κατοίκων της Αρκαδίας που είδαν την κίνησή τους αυτή ως προσπάθεια καπήλευσης της δική τους γης από τους οινοποιούς.

Τα χρέη λόγω των υποθηκών και ο ξεσηκωμός του αρκαδικού λαού οδήγησαν την οικογένεια Παπανικολάου σε αδιέξοδο αλλά και στο τραγικό τέλος του Βασίλη, που αυτοκτόνησε μη μπορώντας να αντέξει την ντροπή  και την  κοινωνική κατακραυγή, με το απαξιωμένο οινοποιείο  να γκρεμίζεται τελικά το 1975.

Οι συνεχιστές πάντως της παράδοσης των Παπανικολάου δεν συνεισέφεραν μόνο με τις εγκαταστάσεις και τους αμπελώνες τους στην δημιουργία της ταινίας αλλά και με τα κρασιά τους,  που μάλιστα αποτέλεσαν υπέροχο ταίριασμα για το παραδοσιακό ποπ κορν! Το ελαφρύ και υπέροχα κατάξηρο Αμαλία Brut NV γέμισε τα ποτήρια με τριανταφυλλένιο …Καμπανίτη Φιλέριον  ενώ το Ωδή Πανός Ροζέ NV από το Κτήμα Σπυρόπουλου επιβεβαίωσε το φορμάρισμα που είχα επισημάνει σε παλαιότερη κριτική μου στο FNL με ισορροπημένη γευστική δύναμη και flavor φραγκοστάφυλου. Από την άλλη το Βενιαμίν οινοποιείο της παρέας Juliet & Romeo δεν ήταν εκτός κλίματος με το γεμάτο γλύκα και …Gewurztraminer εξωτισμό Μοσχοφίλερο 2020, αφού η οικογένεια Παπανικολάου τα κατάφερνε εξίσου καλά και στα ήσυχα κρασιά!

Όραμα, περφεξιονισμός, καινοτομία μέσα και έξω από την φιάλη. Αρετές που οι δημιουργοί της Champagne d’ Orient διέθεταν σε περίσσεια και που -όπως δείχνουν οι πρόσφατες επιδόσεις της Μαντίνειας-  τελικά μάλλον έχουν εμπνεύσει πολλούς…

Η ταινία προβάλλεται σε επιλεγμένες αίθουσες και φεστιβάλ ντοκιμαντέρ.

Σχόλια Χρηστών

Συνδεθείτε ή Εγγραφείτε για να συμμετάσχετε στη συζήτηση