Οι τελευταίες δύο εβδομάδες τράνταξαν για τα καλά όσα θεωρούσαμε δεδομένα κι άλλαξαν τις συνήθειές μας, συμπαρασύροντας και το φαγητό που, με τις μαζώξεις απαγορευμένες και τα εστιατόρια κλειστά, έγινε το βρώσιμό μας cocooning. Κι όταν βάζουμε μια ταινία να παίζει –γιατί αυτό τον καιρό όλο και θα βάλουμε μια ταινία να παίζει– μπορεί και να το ξαναβρούμε εκεί, στην οθόνη, να έχει τρυπώσει σε κάθε λογής ιστορίες, έτοιμο να μας πάει για λίγο... αλλού. Το σινεμά έχει μαγειρέψει πολλά σενάρια που περιστρέφονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο γύρω από το φαγητό και τον ρόλο που διαδραματίζει στις ανθρώπινες σχέσεις. Έχει σερβίρει φιλμ ρεαλιστικά ή αλληγορικά, γλυκά, ξινά και πικρά, συγκινητικά, αστεία, καμιά φορά και φιλμ-γροθιές στο στομάχι, άλλοτε αντλώντας υλικό από τη ζωή, άλλοτε βάζοντάς μας σ’ ένα συνειρμικό παιχνίδι που ξεκλειδώνει διαφορετικά κομμάτια του εαυτού μας. Στις παρακάτω ταινίες, παλιές και πιο πρόσφατες, πιάτα γαλλικής γαστρονομίας, ινδικά κάρι, ασιατικά dumplings, μεξικάνικα mole, σάντουιτς, τηγανητές πατάτεςκαι σοκολατένια τρουφάκια μπλέκονται με συνήθειες, συγκινήσεις και μνήμες, εμμονές και προσδοκίες, προκαταλήψεις, ιδεοληψίες και σκοτεινά ένστικτα. Προφανώς υπάρχουν κι άλλες – το φλερτ κουζίνας και σινεμά καλά κρατεί – οπότε ίσως να επιστρέψουμε με έναν δεύτερο γύρο κάποια επόμενη φορά.
Η γιορτή της Μπαμπέτ (1987)
Το φαγητό κατατάσσεται στις απαγορευμένες απολαύσεις στο ‒σκηνοθετημένο από τον Γκάμπριελ Άξελ και βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο της Κάρεν Μπλίξεν‒ φιλμ που χάρισε στο δανέζικο σινεμά το πρώτο του Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας. Κεντρική ηρωίδα, η Γαλλίδα Μπαμπέτ, που μετά τα γεγονότα της Κομμούνας βρίσκει καταφύγιο σε ένα φτωχικό παραλιακό χωριό της Δανίας και με αντάλλαγμα στέγη και τροφή αναλαμβάνει ρόλο οικονόμου στο σπίτι της Φιλίπα και της Μαρτίνα, δύο αυστηρών, πειθαρχημένων, βαθιά θρησκευόμενων αδελφών. Για δεκατέσσερα χρόνια μαγειρεύει άνοστα, ανιαρά φαγητά για τις ίδιες και το εκκλησίασμα. Όταν, με μια περίεργη στροφή της τύχης, θα κερδίσει το λαχείο, θα το ξοδέψει για να φτιάξει ένα πραγματικό γαλλικό δείπνο. Η θρησκευτική κοινότητα, αντιμέτωπη με χελωνόσουπες και ορτύκια με τρούφα και φουά γκρα, διαπράττοντας για πρώτη φορά την αμαρτία της πολυτέλειας και της απόλαυσης, θα ανακαλύψει απρόσμενα αισθήματα μεταμέλειας και συγχώρεσης.
https://www.youtube.com/watch?v=H5w9skKcdnA
Φαΐ, Ποτό, Αρσενικό, Θηλυκό (1994)
Καθαρίζει και φιλετάρει ιεροτελεστικά το ψάρι, κόβει δεξιοτεχνικά πιπεριές και ζουμερά κομμάτια πάπιας και χοιρινού, και την ώρα που βλέπεις τους ζωμούς βράζουν, τους ατμούς του γουόκ και της κατσαρόλας σχεδόν τους νιώθεις στο πρόσωπό σου. Σ’ αυτή την φοβερά γοητευτική γαστρονομική δραμεντί του Ταϊβανέζου Ανγκ Λι, ο κύριος Τσου, ένας από τους καλύτερους σεφ της Ταϊπέι, μαγειρεύει κάθε Κυριακή για τις τρεις του κόρες, καθεμία από τις οποίες τραβάει το δικό της δρόμο. Παρά το χάσμα των γενεών και τις παραδόσεις της χώρας που έχουν αρχίσει να αλλάζουν, συμπαρασύροντας στη δύνη αυτής της μετάβασης και την εθιμοτυπία της γεύσης, το οικογενειακό τραπέζι, φορτισμένο με συναισθήματα αγάπης και περηφάνιας που δεν έχουν εκφραστεί ποτέ, λειτουργεί ως σημείο επαφής.
https://www.youtube.com/watch?v=rFLGfzWHWOQ
Σοκολάτα σε καυτό νερό (1992)
Στην πολύ ιδιαίτερη και δυνατή συμβολικά ταινία του Αλφόνσο Αράου, που είναι βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο της Λόρα Εσκιβέλ, ακολουθώντας τις επιταγές τις τοπικής παράδοσης η όμορφη Τίτα, η μικρότερη κόρη μιας μεξικάνικης οικογένειας, μένει, ως οφείλει, ανύπαντρη για να σταθεί στο πλευρό της χήρας μητέρας της. Κάνει το καθήκον της υποφέροντας σιωπηλά, τα συναισθήματά της, όμως, μεταγγίζονται στο φαγητό: όταν ο αγαπημένος της Πέντρο παντρεύεται την αδερφή της, ποτισμένη με τα δάκρυά της, η γαμήλια τούρτα κάνει τους καλεσμένους να μπήξουν τα κλάματα και τα ορτύκια σε σάλτσα ροδοπέταλων, φτιαγμένη με τα τριαντάφυλλα που εκείνος της χάρισε, γίνονται ένα πανίσχυρο αφροδισιακό.
https://www.youtube.com/watch?v=EkvgSTJkKGI
The Lunchbox (2013)
Εδώ καιπαραπάνω από εκατόν τριάντα χρόνια πολλές χιλιάδες dabawallas (σαν να λέμε delivery boys στα ινδικά) μεταφέρουν με καροτσάκια, ποδήλατα και τρένα κυλινδρικά ανοξείδωτα μεταλλικά κουτιά φαγητού διασχίζοντας την απόσταση από τις κουζίνες των σπιτιών μέχρι τους χώρους εργασίας του κάθε νοικοκύρη, για να τα επιστρέψουν αργότερα, άδεια, πίσω. Στην γλυκόπικρη ινδική κομεντί του Ρίτες Μπάτρα ένα τέτοιο κουτί που παραδίδεται σε λάθος διεύθυνση γίνεται η αφορμή να γνωριστούν δύο άνθρωποι που σε άλλη περίπτωση δεν θα είχαν γνωριστεί ποτέ: μια νοικοκυρά που νιώθει παραμελημένη από τον σύζυγό της κι ένας μοναχικός λογιστής που ετοιμάζεται να βγει στη σύνταξη. Η «συνομιλία» τους με καθημερινά ραβασάκια κρυμμένα στα μαγειρευτά της ημέρας εξελίσσεται σε μια ιδιότυπη φιλία από μακριά κι αγγίζει ευαίσθητες χορδές.
https://www.youtube.com/watch?v=sK3R0rvnlPs
Soul Kitchen (2009)
Ο Φατίχ Ακίν τοποθετεί τη δράση σε μια υποβαθμισμένη συνοικία του Αμβούργου, την πόλη όπου γεννήθηκε. Στο εστιατόριο του Ελληνογερμανού Ζίνου Καζαντζάκη, τον οποίο υποδύεται ο Αδάμ Μπουσδούκος που συνυπογράφει με τον σκηνοθέτη το σενάριο, οι πίτσες είναι κατεψυγμένες, οι πατάτες προτηγανισμένες, οι σάλτσες ετοιματζίδικες κι οι λιγοστοί πελάτες που κάθονται στα τραπέζια θέλουν απλά να χορτάσουν την πείνα τους. Με την έλευση του ιδιόρρυθμου σεφ Σάιν, που στρέφει το φαγητό προς το γκουρμέ, οι άλλοτε θαμώνες αποχωρούν μαζικά. Με ένα γύρισμα της τύχης (και μερικών βινυλίων σ’ ένα πικάπ) το μαγαζί γίνεται χιπ, τα πράγματα αρχίζουν να παίρνουν τα πάνω τους κι ο Ζίνος αγοράζει ένα εισιτήριο για να πάει να βρει την κοπέλα του που έχει πιάσει δουλειά ως ανταποκρίτρια στη Σαγκάη. Το ότι αφήνει στο πόδι του τον μικροαπατεώνα αδερφό του Ηλία που μόλις έχει βγει από τη φυλακή, αποδεικνύεται μια καθόλου σοφή απόφαση...
https://www.youtube.com/watch?v=Ua86x-J4ubA
Chocolat (2000)
Σ΄ αυτή την δημοφιλή ταινία του Λανς Χάλστρομ η Βιάν (Τζουλιέτ Μπινός) καταφτάνει μαζί με την εξάχρονη κόρη της Ανούκ, λίγο πριν από το Πάσχα, σε ένα παραδοσιακό γαλλικό χωριό και ανοίγει μια μικρή σοκολατερί. Με τους κατοίκους να μετεωρίζονται ανάμεσα στις παραδόσεις και στις νεοφερμένες σοκολατένιες απολαύσεις ο δήμαρχος Ρεϊνό θα στραφεί εναντίον της φιλικής και ανοιχτόκαρδης ξένης και θα την κατηγορήσει ότι βάζει σε πειρασμό τους ανθρώπους σε μια περίοδο νηστείας και αποχής. Οι σοκολάτες της, όμως έχουν ήδη αρχίσει να αλλάζουν τη ζωή του χωριού...
https://www.youtube.com/watch?v=692hOJq1KJE
Ρατατούης
Η σκηνή που ο κριτικός γεύσης με το μόνιμα βλοσυρό βλέμμα τρώει την πρώτη μπουκιά ratatouille και ξαφνικά γλυκαίνει, επιστρέφοντας στα παιδικά του χρόνια, είναι όλα τα λεφτά. Στο πιο νόστιμο animation που έχουμε δει στη μεγάλη οθόνη, και το οποίο υπερασπίζεται τη διαφορετικότητα, Pixar και Disney διηγούνται το στόρι τουκαλοφαγά ποντικού Ρεμί που ονειρεύεται να γίνει σεφ στο καλύτερο εστιατόριο του Παρισιού. Αλλά μια που στις απανταχού κουζίνες το καλό ποντίκι είναι το νεκρό ποντίκι, ο ταλαντούχος μικρούλης ό,τι κάνει το κάνει κρυφά: κάπως έτσι, σαν άλλος (γαστρονομικός) Σιρανό, θα βοηθήσει το μάγειρα Λινγκουίνι να κερδίσει τις εντυπώσεις.
https://www.youtube.com/watch?v=PeFGdSrFTUw
Chef (2014)
Με τον Τζον Φαβρό σε ρόλο σκηνοθέτη και πρωταγωνιστή και με σύμβουλο παραγωγής τον Κόι Τσόι, τον σεφ που τροχοδρόμησε την τάση των γκουρμέ food trucks του Λος Άντζελες, επί της οθόνης σερβίρεται ένα μαγειρικό road movie που βλέπεται πολύ ευχάριστα. Η υπόθεση έχει ως εξής: μετά από μια έντονη αντιπαράθεση με έναν κριτικό γεύσης, ο Καρλ Κάσπερ απολύεται από το εστιατόριο στο οποίο δουλεύει και παίρνει τους δρόμους με μια καντίνα όπου φτιάχνει εθιστικά Cubanos (σάντουιτς με χοιρινό και τυρί, πίκλες και μουστάρδα) έχοντας και το δεκάχρονο γιο του μαζί. Με το που τον ανακαλύπτουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η επιτυχία είναι σιγουράκι. Κερασάκι στην τούρτα, η Σοφία Βεργκάρα και η Σκάρλετ Γιοχάνσον ομορφαίνουν μια εύπεπτη συνταγή πασπαλισμένη με μπόλικο αμερικάνικο όνειρο.
https://www.youtube.com/watch?v=FF_rYNupPwg
Ένα ταξίδι 30,5 μέτρα μακριά (2014)
Ο Σουηδός Λας Χάλμστρομ, που έχει σκηνοθετήσει και το Chocolat που λέγαμε παραπάνω, φλερτάρει εκ νέου με το φαγητό στήνοντας ένα ακόμη σκηνικό αντιπαράθεσης ντόπιων και «ξένων». Όταν μια οικογένεια Ινδών εγκαθίσταται σε ένα γαλλικό χωριό κι ανοίγει το εστιατόριο της απέναντι από το εστιατόριο της Μαλορί, που έχει στο ενεργητικό της μια σειρά από δυνατές σπεσιαλιτέκι ένα αστέρι Michelin, δύο διαφορετικές κουζίνες και μαζί τους δύο κουλτούρες βρίσκονται αντιμέτωπες προτάσσοντας τις κουτάλες τους. Και μετά έρχεται ο έρωτας να τα λύσει όλα: ο νεαρός Χασάν και η sous chef της Μαλορί θα καρυκέψουν το στόρι με αγάπη, κι η αντιπάθεια κι ανταγωνισμός θα δώσουν τη θέση τους στην αποδοχή και την συνύπαρξη.
https://www.youtube.com/watch?v=MWo67uhzoQg
Τζούλι και Τζούλια (2009)
Όταν, το 1948, ο διπλωμάτης σύζυγός της μετατίθεται στο Παρίσι, η Τζούλια Τσάιλντ αποφασίζει, για να σκοτώσει το χρόνο της, ν` ασχοληθεί με τη μαγειρική. Κι αφού αναμετριέται επιτυχώς με τηγάνια, γουδιά και αρκετές... προκαταλήψεις στις κουζίνες της περίφημης σχολής Le Cordon Bleu, αναλαμβάνει να γνωρίσει τη γαλλική γαστρονομία στο αμερικάνικο κοινό. Μισό αιώνα μετά, η Τζούλι Πάουελ βάζει μπρος ένα φιλόδοξο σχέδιο. Να μαγειρέψει σε 365 μέρες τις 524 συνταγές του βιβλίου «Κατακτήστε τη Γαλλική Κουζίνα» της διάσημης μαγείρισσας και να τις επικοινωνήσει μέσα από το blog της. Έχει κι εκείνη μάχες να δώσει: με ατίθασους αστακούς, με τη σωστή υφή της σάλτσας ολαντέζ, μ’ ένα ζόρικο γεμιστό κοτόπουλο που παρασκευάστηκε μετά κόπων και δακρύων και βρέθηκε στο πάτωμα... Αφού γράψει πολλά χιλιόμετρα στην κουζίνα, θα γράψει κι ένα σχετικό best seller.
https://www.youtube.com/watch?v=Qh4bkwt54I4
Ο σεφ και ο σεφ του (2012)
Ο Αλεξάντρ είναι ένας διάσημος τριάστερος σεφ κι ο Τζακί ένας αυτοδίδακτος μάγειρας. Κι όταν τους βάλεις στην ίδια κουζίνα έχεις ένα καρικατουρίστικο αταίριαστο ζευγάρι, από αυτά που αγαπάει ιδιαίτερα ο κινηματογραφικός φακός, στο πιο γαστρονομικό του. Θα σώσουν το εστιατόριο από τον υποβιβασμό; Οι επιθεωρητές του αυστηρού guide rouge καραδοκούν. Η ισχύς εν τη ενώσει μιξάρεται με λίγο γλυκανάλατο γαλλικό ρομαντισμό κι όλα γίνονται. Στις σκηνές πάνω από τα τηγάνια και τις κατσαρόλες δεν μπορείς να μη γελάσεις, η ταινία κινείται ευέλικτα ανάμεσα σε κονφί κρεμμυδιού, σούπες νεροκάρδαμου και ραβιόλι ντομάτας, προσθέτει μερικά μοριακά μπλε σπαγγέτι με γλυκάδια και μια φωσφοριζέ μους από σπανάκι κι εκμεταλλεύεται τις κωμικές δυνατότητες του Ζαν Ρενό, που είναι απολαυστικός στο ρόλο του σεφ.
https://www.youtube.com/watch?v=slF4yFbS-NE
Ο μάγειρας, ο κλέφτης, η γυναίκα του κι ο εραστής της (1989)
Ο Πίτερ Γκρίναγουεϊ, μεγάλος αρτίστας κι εραστής της παραδοξολογίας, σόκαρε το κοινό με αυτό το θανάσιμο ερωτικό τρίγωνο. Εγωκεντρικός, βάρβαρος, βίαιος, ο αντιπαθητικός Άμπερτ ‒ο κλέφτης‒ δειπνεί στο εστιατόριο του μάγειρα Ρίτσαρντ με τη γυναίκα του Τζορτζίνα, η οποία υπομένει μαρτυρικά τη συμπεριφορά του. Μέχρι που θα γνωρίσει έναν ήσυχο θαμώνα του εστιατορίου, τον Μάικλ, ο οποίος θα γίνει ο εραστής της. Ένα πιρούνι θα καρφωθεί σε ένα μάγουλο, οι δύο κατατρεγμένοι εραστές θα κρυφτούν σε φορτηγό γεμάτο σάπια κρέατα, κι ένα τελικό γκροτέσκο τραπέζι θα αποδείξει ότι η εκδίκηση ένα πιάτο που καμιά φορά τρώγεται ζεστό.
https://www.youtube.com/watch?v=-dvhgFJKH3w
* Φωτογραφία Glenn Carstens
Peters / Unsplash